Lofzang op Sweikhuizen
Joep BoyensSweikhuizen is een prachtig bergdorp, maar vroeger was het eigenlijk nóg mooier. Het glooiend landschap rondom Sweikhuizen was namelijk in de zomermaanden bedekt met een schitterende witte bloesemdeken.
Sweikhuizen’s pracht is in de vroege jaren van de vorige eeuw door menigeen beschreven. In 1910 schreef de Limburgse dichter-schrijver Felix Rutten bijvoorbeeld het volgende over het dorp Sweikhuizen:
“Om Sweickhuizen heen hebt ge alles, want de Geleen stroomt langs ‘tbosch, en bosch ligt langs alle hellingen; en over den heuvelkam bloesemt het van de wit opwolkende ooftboomen in den bloeitijd; en van de hoogte schouwt gij diep en ver over ’t dal en de bloeiende streek.”
De Sjweikeser Rèngelaot
Citaat uit 'Sweykhuizen, dorp op de berg'De lofzang op het pittoreske dorp kwam mede door de groei van een bepaalde fruitsoort in Sweikhuizen: de Sjweikeser Rèngelaot. Verspreid op de hellingen rondom het dorpje lagen boomgaarden met deze pruimensoort. Deze soort is zo bijzonder omdat de voortplanting geschiedt via de ‘wortelstek’ en niet volgens de gebruikelijke methode: de enting op stam.
Volgens prof. dr. Arthur Schrijnemakers is de kweek van deze pruimensoort ontstaan rond 1820 toen een zekere Jacob Lenaerts naar Sweikhuizen kwam om te gaan werken bij Peter Baggen — in die tijd de grootste fruitteler van het dorp. Jacob Lenaerts’ kennis van pruimen kweken nam hij mee. Hij wist uit een wilde zure pruimensoort een soort te kweken welke tot de sappigste en fruitigste pruimen van deze streek behoorde. Dat was het begin van de pruimenteelt, die gedurende anderhalve eeuw, grote bekendheid aan Sweikhuizen zou geven. Joep Boyens (1865-1953) gold in zijn tijd in Sweikhuizen als de grootste autoriteit inzake pruimenteelt. Van hem schijnt ook de benaming Sjweikeser Rèngelaot te stammen.
(Bron: Sweykhuizen, dorp op de berg).
Teloorgang
Citaat uit 'Sweykhuizen, dorp op de berg'Door de ruilverkavelingen en door de overgang van fruitteelt naar landbouw vond tussen 1960 en 1970 een ware kaalslag plaats. Hele akkers met pruimenbomen en andere hoogstambomen werden met de grond gelijkgemaakt. Rooipremies en uitbreiding van bouwactiviteiten versnelden de teloorgang van de eens zo beroemde Rèngelaot. En van het zo prachtig bloeiende landschap rondom Sweikhuizen bleef niet veel meer over. Het aantal pruimenbomen is inmiddels geslonken tot enkele tientallen.
Zonder ingrijpen, zal over enkele jaren deze boomsoort uit Sweikhuizen zijn verdwenen.
Toekomst voor de ‘Sjweikeser Rèngelaot’
Inmiddels zijn er initiatieven genomen om de ‘Sjweikeser Rèngelaot’ te redden. Vrijwilligers hebben in 2000 een honderdtal scheuten van de Rèngelaot in hun tuin geplant. En op 13 april 2003 is de Stichting Sjweikeser Rèngelaot opgericht. Er is contact met de Gemeente Beekdaelen, Natuurmonumenten en het Landschapspark de Graven om de ‘Sjweikeser Rèngelaot’ weer terug te plaatsen waar hij thuis hoort: op de hellingen rondom Sweikhuizen.
Historische kaarten van Sweikhuizen
Hieronder ziet u een aantal historische kaarten van Sweikhuizen. Klik op de kaart voor een vergrootte weergave.
Sweikhuizen anno 1850:
Boomgaarden bij Stammenhof, rondom Sweikhuizen en in het Geleenbeekdal.
Sweikhuizen anno 1920: De boomgaarden breiden zich uit, ook de steile hellingen rondom Den Biessender Bosch.
Sweikhuizen anno 1989
Identiteit Schinnen anno 2001: Geleen en Schinnen vormen een contrast. Geleen is een industriestad, 50 is wonen en is DSM.